Khmer	Pronunciation	English/Notes	#occ
យាយ	yiey	1. grandmother 2. old lady 3. polite term used to address an old woman	20/9

Link to overview page
Link to dictionary

Issuing a command — Cultural note

នៅប្រទេសជប៉ុន នៅពេលបញ្ជាគេ ហើយគេធ្វើតាម អ្នកបញ្ជានោះតែងតែប្រើពាក្យថា អរគុណ (ដែលគេបានធ្វើតាមការបញ្ជារបស់ខ្លួន)។ ប៉ុន្តែ នៅខ្មែរ បើអ្នកបញ្ជានោះជាមនុស្សស្និទ្ធស្នាល ដូចជាយាយតា ឪពុកម្ដាយ បងប្អូនបង្កើត ជាដើម ភាគច្រើនពួកគាត់មិនប្រើពាក្យថា អរគុណ នោះទេ។

Asking for repetition — Additional dialogue

ចៅ៖ យាយ ពិសាបាយហើយនៅ?
យាយ៖ ថាម៉េចចៅ? យាយស្ដាប់មិនទាន់ទេ។ និយាយយឺតៗ។
ចៅ៖ ខ្ញុំសួរថា យាយពិសាបាយហើយនៅ។
យាយ៖ អូ យាយហូបហើយៗ។
ចៅ៖ បានម្ហូបអីយាយ?
យាយ៖ ហា? ស្ដាប់អត់ឮទេ។ និយាយឮៗតិចមើល។

Greetings and leave takings 1 — Cultural note

ពេលនិយាយថា ជម្រាបសួរ ឬ ជម្រាបលា ជនជាតិខ្មែរតែងលើកដៃសំពះបង្ហាញពីការគោរព។ ប៉ុន្តែ នៅពេលនិយាយថា សួស្ដី គឺមិនលើកដៃសំពះទេ។ នៅពេលជួបគ្នាដំបូង គឺមិនដឹងពីអាយុរបស់គ្នាទេ។ ដូច្នេះ មនុស្សភាគច្រើនតែងតែហៅគ្នាថា បង ជាការគួរសម។ ក្រៅពីពាក្យថា បង យើងអាចហៅទៅតាមអាយុ ដូចជា មីង ពូ អ៊ំ យាយ តា ។ល។ ជំនួសឲ្យពាក្យថា ឯង យើងអាចហៅឈ្មោះគេតែម្ដង។ ជនជាតិខ្មែរខ្លះនៅតាមខេត្ត ប្រើពាក្យថា គាត់ ជំនួសឲ្យពាក្យថា ឯង។

Alms Round (Sakanan) — 09

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ៩ នៅក្នុងរូបភាពទី ៩ យើងឃើញថា បន្ទាប់ពីពួកគាត់អង្គុយលុតជង្គង់លើកម្រាលរួចរាល់ហើយ ពួកគាត់ទាំងពីរ ក្មេងស្រីម្នាក់នោះ និងចៅ និងយាយរបស់នាង ដែលជាស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះ គាត់ក៏បានកាន់កញ្ចប់បាយ និងលើកបាយឡើងដើម្បីបួងសួង។ អញ្ចឹងជាធម្មតាមុនពេលដែលយើងដាក់ចង្ហាន់ ឬក៏ដាក់បាត្រលោក ឬក៏ដាក់ចង្ហាន់ដល់ព្រះសង្ឃ យើងតែងតែបួងសួងសុំសេចក្តីសុខ ឬក៏សុំរកស៊ីមានបាន ហើយនិងឧទ្ទិសចំពោះបាយ ឬក៏ម្ហូបនោះទៅដល់មនុស្សបងប្អូនសាច់ញាតិរបស់យើងដែលបានស្លាប់ទៅ។ ដែលជាក់ស្ដែងនៅក្នុងរូបភាពទី ៩ យើងឃើញស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះ ជាមួយនឹងចៅស្រីរបស់គាត់ហ្នឹង គាត់កំពុងតែលើកបាយឡើង ដែលយើងឃើញគាត់កាន់បាយ ដោយដៃទាំងពីររបស់គាត់ ដៃទាំងពីររបស់គាត់ គឺគាត់ទ្រកញ្ចប់បាយ ហើយលើកឡើងកម្ពស់នឹងក្បាលរបស់គាត់ ហើយពួកគាត់ទាំងពីរនាក់កំពុងតែបិទភ្នែក ដើម្បីបួងសួង។ អញ្ចឹងគាត់អាចសុំបួងសួងឲ្យមានសេចក្តីសុខ ឲ្យមានសុខភាពល្អ ឲ្យមានការរកស៊ីមានបាន ក៏ដូចជាក្មេងស្រីម្នាក់នោះសុំបួងសួងឲ្យគាត់រៀនពូកែជាដើម។ អញ្ចឹងជាទូទៅការ ការដាក់បាត្រព្រះសង្ឃ មុននឹងយើងដាក់ យើងតែងតែបួងសួងនូវបំណងប្រាថ្នាផ្សេងៗដែលយើងចង់បាន។

Alms Round (Sakanan) — 17

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ១៧ នៅក្នុងរូបភាពទី ១៧ យើងឃើញស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះ គាត់ក៏បានរៀបចំអីវ៉ាន់របស់គាត់ ដើម្បីត្រលប់ចូលក្នុងផ្ទះវិញ។ អញ្ចឹងស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះ គាត់ក៏បាន គាត់ក្រោកឈរឡើង ដោយគាត់ក្រោកឈរឡើង ហើយគាត់បានយកក្រណាត់ ឬក៏កម្រាលដែលគាត់លុតជង្គង់លើអម្បាញ់មិញមកបត់ ឬក៏មកមូរ ដើម្បីយកទៅទុក។ អញ្ចឹងយើងឃើញគាត់កំពុងតែឈរមូរកម្រាលដែលគាត់បានក្រាលលុតជង្គង់ ដើម្បីដាក់បាត្រព្រះសង្ឃអម្បាញ់មិញ ចំណែកឯក្មេងស្រីដែលជាចៅស្រីរបស់គាត់ គឺកំពុងតែអង្គុយ ហើយពាក់ស្បែកជើង ដោយសារតែស្បែកជើងនេះជាស្បែកជើងប៉ាតា ដូច្នេះវាពិបាកនឹងពាក់បន្តិច អញ្ចឹងក្មេងស្រីម្នាក់នោះ គាត់ត្រូវតែអង្គុយចុះ ហើយទាញស្បែកជើងរបស់គាត់មកពាក់ ដោយយើងឃើញគាត់អង្គុយ និងលើកជើងម្ខាងឡើង ជើងម្ខាងគាត់ដាក់នៅលើដី ជើងម្ខាងគាត់លើកឡើង ហើយយកស្បែកជើងមកពាក់នៅលើជើងដែលលើកឡើងលើនោះ។ ដោយយើងឃើញដៃទាំងពីររបស់ក្មេងស្រីម្នាក់នោះ គឺគាត់កាន់ស្បែកជើងដើម្បីពាក់ ហើយចំណែកឯស្បែកជើងរបស់ស្ត្រីចំណាស់ដែលជាយាយនោះ គឺគាត់ពាក់ស្បែកជើងស៊ក ដូច្នេះគឺងាយស្រួលក្នុងការពាក់ អត់ពិបាកទេ អញ្ចឹងក្មេងស្រីម្នាក់នោះគាត់ពិបាកពាក់ស្បែកជើង ដោយសារតែស្បែកជើងជាស្បែកជើងប៉ាតា។

Alms Round (Sakanan) — 05

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ៥ រូបភាពទី ៥ បន្ទាប់ពីស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះគាត់បានរៀបចំចង្ហាន់ ឬក៏រៀបចំបាយរួចរាល់ហើយ គាត់ក៏បានចូលមកដាស់ចៅស្រីរបស់គាត់ អញ្ចឹងគាត់ចូលមកដាស់ក្មេងស្រីម្នាក់ដែលកំពុងគេង ដែលក្មេងស្រីម្នាក់នោះ យើង មើលទៅអាយុគាត់ប្រហែលជា ៦ ឆ្នាំ អញ្ចឹងគាត់កំពុងតែគេងនៅក្នុងបន្ទប់គេងរបស់គាត់ អញ្ចឹងស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះគាត់បានមកដាស់ចៅស្រីរបស់គាត់ដើម្បីឲ្យក្រោក។ ជាទូទៅមនុស្សចាស់គាត់គេងលឿន បានន័យថាគាត់គេងឆាប់ភ្ញាក់។ គាត់សម្រាន្ត យើង មនុស្សចាស់យើងប្រើពាក្យថាសម្រាន្ត ចំណែកឯក្មេងយើងហៅថាគេង ឬក៏ដេក អញ្ចឹងមនុស្សចាស់គាត់គេង គាត់សម្រាន្តគឺគាត់ភ្ញាក់លឿន ហើយគាត់ភ្ញាក់នៅពេលព្រឹកព្រលឹម ប៉ុន្តែក្មេងគឺគាត់អត់ចូលចិត្តភ្ញាក់លឿនទេ អញ្ចឹងគាត់គេងរហូតទាល់តែពេលព្រឹក រហូតទាល់តែដល់យាយគាត់ដាស់។ អញ្ចឹងយើងឃើញ[...]ក្មេងស្រីម្នាក់នោះ គាត់កំពុងតែគេង ដែលក្បាលរបស់គាត់កើយនៅលើខ្នើយ ហើយគាត់ដណ្ដប់ភួយមួយ ដោយភួយនោះគឺពណ៌លឿង អញ្ចឹងពេលនោះគឺជាពេលព្រឹកហើយ ដូច្នេះស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះ គាត់បានទៅដាស់នាងឲ្យភ្ញាក់ឡើង អញ្ចឹងក្មេងស្រីតូចនោះគឺគាត់អត់ចង់ភ្ញាក់ទេ ដោយសារតែគាត់ចូលចិត្តគេង ក្មេងគឺចូលចិត្តគេង ហើយគេចូលចិត្តឲ្យគេងឲ្យបានយូរ គឺគេអត់ចង់ក្រោកទេនៅពេលដែលគេគេង អញ្ចឹងស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះដាស់ចៅស្រីរបស់គាត់ ដើម្បីឲ្យនាងក្រោកពីគេង ដើម្បីរៀបចំខ្លួន។

Alms Round (Sakanan) — 06

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ៦ នៅក្នុងរូបភាពទី ៦ បន្ទាប់ពីស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះ គាត់បានដាស់ចៅស្រីគាត់ក្រោកហើយ អញ្ចឹងគាត់បាននាំចៅស្រីរបស់គាត់មកខាងក្រៅផ្ទះ ដើម្បីអង្គុយរង់ចាំព្រះសង្ឃ។ ដែលយើងឃើញនៅក្នុងរូបភាពទី ៦ នេះ គឺពួកគេទាំងពីរនាក់ គឺកំពុងតែអង្គុយនៅលើកៅអីម្នាក់មួយ ដោយស្ត្រីចំណាស់ដែលជាយាយ អញ្ចឹងចំពោះមនុស្សចាស់ហៅទៅកូនក្មេងយើងហៅថាចៅ រីឯចៅត្រូវហៅមកមនុស្សចាស់វិញថាយាយ អញ្ចឹងពួកគេទាំងពីរនាក់គឺជាយាយនិងចៅ ដោយស្ត្រីចំណាស់ជាយាយ និងក្មេងស្រីតូចម្នាក់នោះគឺជាចៅ។ ដោយយើងឃើញពួកគេទាំងពីរនាក់កំពុងតែអង្គុយនៅលើកៅអីនៅខាងមុខផ្ទះ ដោយស្ត្រីចំណាស់គាត់អង្គុយលើកៅអី គាត់ដាក់ដៃរបស់គាត់ទាំងពីរនៅលើជង្គង់ អញ្ចឹងគាត់អង្គុយរង់ចាំដោយដាក់ដៃទាំងពីរនៅលើជង្គង់ រីឯក្មេងស្រីម្នាក់នោះគាត់ចងសក់ទីទុយ យើងឃើញសក់គាត់ចងទីទុយ ហើយគាត់ពាក់អាវដៃវែងពណ៌ស និងស្លៀកខោជើងវែងពណ៌ខ្មៅ ពាក់ស្បែកជើងប៉ាតា អញ្ចឹងពួកគេទាំងពីរនាក់កំពុងតែអង្គុយរង់ចាំដើម្បីដាក់បាត្រព្រះសង្ឃ ហើយនៅខាងមុខរបស់ពួកគេទាំងពីរនាក់គឺមានតុចំនួនមួយ អញ្ចឹងគឺមានតុមួយ ហើយដែលតុនោះ នៅលើតុគឺមានចង្ហាន់ឬក៏ម្ហូបអាហារចំនួនពីរកញ្ចប់ អញ្ចឹងម្ហូបអាហារចំនួនពីរកញ្ចប់នេះ គឺជាម្ហូបអាហារដែលស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះគាត់បានរៀបចំ ដើម្បីដាក់បាត្រដល់ព្រះសង្ឃ ឬក៏ដើម្បីរាប់បាត្រដល់ព្រះសង្ឃ។

Alms Round (Sakanan) — 08

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ៨ រូបភាពទី ៨ យើងឃើញថា បន្ទាប់ពីព្រះសង្ឃនិមន្តដើរបិណ្ឌបាតតាមភូមិ ឬក៏តាមផ្ទះនីមួយៗរួចរាល់មក បន្តិចក្រោយមកព្រះសង្ឃនោះក៏បានមកដល់ផ្ទះរបស់ស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះ។ អញ្ចឹងយើងឃើញនៅក្នុងរូបភាពទី ៨ នេះគឺស្ត្រីចំណាស់ ព្រះសង្ឃក៏បាននិមន្តមកដល់ផ្ទះរបស់ស្ត្រីចំណាស់នោះ បន្ទាប់មកព្រះសង្ឃក៏បានឈប់ ហើយរង់ចាំឲ្យស្ត្រីម្នាក់នោះគាត់ដាក់បាត្រ។ អញ្ចឹងយើងឃើញនៅក្នុងរូបភាពនេះ គឺព្រះសង្ឃគាត់ឈប់ ហើយក្មេងប្រុសដែលជាកូនសិស្សលោក គឺឈរនៅពីក្រោយព្រះសង្ឃ ចំណែកឯស្ត្រីចំណាស់និងចៅស្រីរបស់គាត់កំពុងតែលុតជង្គង់នៅលើកម្រាលមួយ អញ្ចឹងយើងឃើញស្ត្រីចំណាស់ដែលជាយាយគាត់លុតជង្គង់នៅលើកម្រាលមួយ រីឯចៅស្រីរបស់គាត់លុតជង្គង់នៅលើកម្រាលមួយ ដែលកម្រាលរបស់ពួកគេគឺពណ៌លឿង អញ្ចឹងពួកគាត់ទាំងពីរគឺកំពុងតែអង្គុយលុតជង្គង់ ដែល ក្នុងដៃរបស់ពួកគាត់ទាំងពីរ គឺកាន់ថង់បាយម្នាក់មួយកញ្ចប់ៗ អញ្ចឹងពួកគេកំពុងតែអង្គុយលុតជង្គង់ចំពោះមុខព្រះសង្ឃ ដោយការគោរព។ អញ្ចឹងយើង ជាទូទៅយើងគោរពព្រះសង្ឃដោយការលុតជង្គង់ និងការថ្វាយបង្គំ ដូច្នេះហើយស្ត្រីចំណាស់និងចៅស្រីរបស់គាត់ត្រូវតែអង្គុយលុតជង្គង់ ម្យ៉ាងវិញទៀតពួកគេទាំងពីរនាក់ត្រូវតែដោះស្បែកជើងផងដែរ។ អញ្ចឹងនៅក្នុងការដាក់ចង្ហាន់ព្រះសង្ឃ ឬក៏ដាក់បាត្រព្រះសង្ឃ យើងត្រូវតែដោះស្បែកជើង ព្រោះថាប្រសិនបើយើងពាក់ស្បែកជើង អាចធ្វើឲ្យយើងបាបបាន អញ្ចឹងព្រះសង្ឃគឺដើរដោះស្បែកជើង ដូច្នេះយើងត្រូវតែដើរដោះស្បែកជើង ហើយយើងអត់ត្រូវអង្គុយខ្ពស់ជាងព្រះសង្ឃនោះទេ ព្រោះព្រះសង្ឃតំណាងឲ្យព្រះពុទ្ធ អញ្ចឹងយើង យើងអត់អាចអង្គុយខ្ពស់ជាងព្រះសង្ឃទេ ដូច្នេះយើងឃើញនៅក្នុងរូបភាពទី ៨ នេះ គឺស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់នោះនិងចៅស្រីរបស់គាត់ គឺកំពុងតែអង្គុយលុតជង្គង់នៅខាងមុខព្រះសង្ឃ។

Khmer New Year (Sakanan) — 08

ចូលដល់រូបភាពទី ៨ នៅក្នុងរូបភាពទី ៨ គឺជារូបភាពមួយដែលអ្នក ក្នុងពិធីចូលឆ្នាំខ្មែរ ប្រជាជនខ្មែរតែងតែធ្វើទាំងអស់គ្នា គឺជាការ ពិធីស្រង់ព្រះ អញ្ចឹងពិធីស្រង់ព្រះ គឺ កូនៗ ឬក៏ចៅៗ ត្រូវយកទឹកទៅស្រោច ឬក៏ទៅងូតឲ្យមនុស្សចាស់នៅក្នុងផ្ទះ ដូចជាជីដូនជីតា ឬក៏ឪពុកម្ដាយជាដើម។ អញ្ចឹងពាក្យថាស្រង់ព្រះនៅទីនេះ គឺបានន័យថាងូតទឹកឲ្យមនុស្សចាស់ ឬក៏ងូតទឹកឲ្យអ្នកមានគុណ។ អ្នកមានគុណ គឺយើងសំដៅទៅលើឪពុកម្ដាយ ឬក៏ជីដូនជីតា។ ជាក់ស្ដែងនៅក្នុងរូបភាពទី ៨ យើងឃើញថាមានមនុស្សចាស់ពីរនាក់ កំពុងតែអង្គុយនៅលើកៅអី អញ្ចឹងមនុស្សចាស់ពីរនាក់នោះគឺជាយាយនិងតា ឬក៏យើងអាចហៅថា ជីដូនឬក៏ជីតា អញ្ចឹងជីដូនគឺជាយាយ ជីតាគឺជាតា។ យើងឃើញជីដូននិងជីតាកំពុងតែអង្គុយនៅលើកៅអី ហើយក្មេងប្រុសម្នាក់ គាត់លុតជង្គង់ ដោយចាក់ទឹកទៅលើដៃរបស់ជីតារបស់គេ អញ្ចឹងគេធ្វើបែបនេះ គឺយើងហៅថាស្រង់ព្រះ បានន័យថាយើងលាងជម្រះខ្លួនប្រាណ លាងជម្រះដៃជើង ទៅឲ្យអ្នកមានគុណ ឬក៏ឲ្យជីដូនជីតារបស់យើង។ អញ្ចឹងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺរាល់ពេលចូលឆ្នាំ គឺយើងតែងតែធ្វើពិធីស្រង់ព្រះ ដើម្បីរំលឹកគុណ ឬក៏ដើម្បីធ្វើនូវសេចក្តីដឹងគុណទៅដល់អ្នកដែលមានគុណរបស់យើង នៅក្នុងរូបភាពនេះ គឺក្មេងប្រុស គាត់កំពុងតែស្រង់ព្រះទៅដល់ជីដូនជីតារបស់គាត់ ហើយឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ ឪពុកម្ដាយរបស់ក្មេងប្រុសនោះ កំពុងតែឈរមើលនៅខាងក្រោយ។ អញ្ចឹងការស្រង់ព្រះ គឺយើងធ្វើការស្រង់ម្ដងម្នាក់ ដោយដំបូងឡើយ គឺឲ្យឪពុកម្ដាយរបស់យើងស្រង់ ស្រង់ទឹក ឬក៏យកទឹកទៅលាងជម្រះជីដូនជីតារបស់យើង ឬក៏ឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ អញ្ចឹងបន្ទាប់មក គឺយើងយកទឹកទៅលាងជម្រះកាយទៅដល់ឪពុកម្ដាយរបស់យើងវិញម្ដង។ ដូច្នេះគឺយើងស្រង់ព្រះម្ដងម្នាក់ ហើយតាមឋានានុក្រម អញ្ចឹងអ្នកណាចាស់ គឺយើងត្រូវឲ្យគាត់ស្រង់ព្រះមុន ឬក៏ឲ្យគាត់លាងជម្រះកាយមុន បន្ទាប់មកអ្នក អ្នកណាក្មេងគឺត្រូវលាងជម្រះកាយបន្តបន្ទាប់គ្នា។